Im więcej podróżuję, tym bardziej szukam podobieństw między miejscami, które odwiedzam. Lubię porównywać między sobą bazary, kulinaria, zabytki, widoki czy miasta.  Jednak jak na razie Ani – zrujnowane miasto w północno-wschodniej Turcji –  jest dla mnie wyjątkowe w tej małej grze podobieństw - nie widziałam jeszcze nic, co mogłabym z nim porównać. Może to zasługa spektakularnego położenia na styku granicy turecko-armeńskiej, może tragicznej historii  i bezrefleksyjnych zniszczeń dokonywanych przez kolejne pokolenia czy po prostu piękna tych ocalałych zabytków…

Niegdyś  100-tysięczne ormiańskie miasto, porównywane z Konstantynopolem i Damaszkiem, jest dziś zredukowane do szerokiej przestrzeni na płaskowyżu -  ograniczają ją pozostałości murów i  ścieżki, którymi spaceruje się pomiędzy zrujnowanymi  budowlami. Naprawdę warto to zobaczyć!

Dynamiczny rozwój Ani trwał przez całe średniowiecze, a o jego bogactwie może świadczyć fakt, że było stolicą Armenii za rządów dynastii Bagratydów i  zwano je miastem 1001 kościołów czy 40 bram. Upadek rozpoczął się od  najazdu Mongołów w XIII wieku i niszczycielskiego trzęsienia ziemi Całkowicie opuszczono je na początku XV wieku. Dla świata nauki ponownie odkryto je w XIX wieku: pierwsze wykopaliska archeologiczne rozpoczął  w 1892 roku Nicolass Marr z Petersburskiej Akademii Nauk. Niestety, badania prowadzone przez naukowców z różnych stron świata nie miały wpływu na zatrzymanie niszczenia tego miejsca – zarówno przez naturę, jak i przez ludzi, którzy rozkradali lub dewastowali to, co zostało, jeszcze bardziej. Stosunki polityczne pomiędzy Armenią, a Turcją na pewno nie pomagały Ani uzyskać odpowiedniej opieki archeologicznej.



Możliwe, że jednak coś w tej kwestii zaczyna się zmieniać. W 2012  Ani pod nazwą "Historyczne miasto Ani" zostało zgłoszone przez Turcję do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. W ostatnich latach Ministerstwo Kultury i Turystyki Turcji zainicjowało kompleksowe prace konserwatorskie. Odnowiono już m.in. meczet, który na zdjęciach wcześniejszych relacji oglądaliśmy jako zrujnowany. W tracie zwiedzania zauważyliśmy prace trwające przy Katedrze Matki Bożej.

Należy podkreślić, że nie zawsze proces renowacji  przebiega zgodnie z zachowaniem wszelkich prawideł sztuki konserwatorskiej:  ostrej krytyce poddano zwłaszcza odnowienie pałacu kupca, które było przeprowadzone przez niewykwalifikowany personel, bez odpowiedniego nadzoru i według zupełnie beztroskiego podejścia co, do zachowania oryginalnego stanu. Odnowiony budynek otrzymał nawet przezwisko „więzienie” ze względu na swój nowy, toporny kształt.

Pałac Kupca z oddali

Zwiedzanie

Ścieżki pomiędzy ocalałymi zabytkami są poprowadzone tak, że w trakcie spaceru robimy pętlę. Rozpoczynamy przy murach miejskich, gdzie znajduje się kasa. Znak przed wejściem nie informuje nas, że znajdujemy się na terenie dawanej stolicy Armenii i nie liczmy, że gdzieś dalej taką informację znajdziemy.


Mury miejskie robią wrażenie swoją wysokością i są jednocześnie najbardziej spektakularne. Dzięki dogodnemu położeniu, z dwóch stron broniły dostępu do miasta wysokie klify nad rzeką - mury potrzebne były od strony północnej. Wchodzimy przez Bramę Lwa.

Wchodzimy! Brama od zewnątrz

Brama Lwa widziana z wewnętrznej strony

Tłocznia oliwy

Łaźnie publiczne

Kościół ten znajduje się za ogrodzeniem, nie można do niego podejść. Obok zamieszczono tablicę, w której po angielsku można przeczytać o historii i zobaczyć na zdjęciach, jak się kiedyś prezentował jako całość.


Niedaleko jest pierwszy z wielu tutaj Kościołów pod wezwaniem św. Grzegorza (1215 r.). Bardzo go sobie mieszkańcy Ani widać cenili. Położony trochę na zboczu, dzięki temu z piękną panoramą na rzekę.

Widok spod kościoła na rzekę

Niektóre części Ani są niedostępne dla zwiedzających: tak jest na przykład z  wyjątkowo pięknie położonymi pozostałościami klasztoru dziewic - nazwa pochodzi od męczennic św. Rypsymy, która to święta przyczyniła się do chrztu Armenii.

Pozostałości tzw. klasztoru dziewic

Katedra Matki Bożej

Bogate zdobienia katedry

Meczet i wzgórze z twierdzą

Napotkana tablica informuje nas o pozostałościach domostw z XII wieku.

Nie wiadomo, czy tą tablicę brać na poważnie, czy nie - żeby chociaż stała, a nie leżała...

Panorama z fortecy

Kościół św. Grzegorza ufundowany przez  króla Gagika II

Wycieczkę kończymy z powrotem przy murach miejskich, tym razem przechodząc przez  Bramę Kars. Resztki wież przy tej bramie są najwyższe ze wszystkich pozostałych w murach miejskich.

Ani praktycznie 

(stan na lipiec 2014 r.)

Ani to raczej jednodniowa wycieczka  - zwiedzanie całości  bez zbędnego pośpiechu ale i bez dłuższych postojów zajmuje  około 3 godziny.

Co warto mieć ze sobą?
W miesiącach letnich na pewno należy zabrać ze sobą wodę. Na terenie ruin nie ma żadnego sklepu, a mały sklepik przed wejściem nie ma stałych godzin otwarcia (może się zdarzyć, że będzie zamknięty). Z tego samego powodu warto zabrać drobne przekąski. Po zakończeniu zwiedzania na większy posiłek można udać się do restauracji niedaleko wejścia (menu okrojone, ale świeżo gotowane, dużo miejsca), na jej terenie dostępna jest też toaleta i parking.
Zdecydowaną większość czasu przebywa się na odsłoniętej przestrzeni – przyda się typowa ochrona przed słońcem czy wiatrem: okulary przeciwsłoneczne, nakrycie głowy etc.

Jak się tam dostać?
Głównym punktem wypadowym dla Ani jest pobliskie miasto Kars.  Baza noclegowa w Ani (stan na 2014)  nie istnieje,  dlatego zwykle nocuje się w Kars.  Nie istnieje też żaden transport publiczny do Ani i o ile nie wynajmujemy auta, musimy polegać na taksówkach.  Te łatwo zorganizować – z dużym prawdopodobieństwem same się zgłoszą. Taksówkę opłaca się  wynająć na maksymalną liczbę osób  czyli cztery -  dlatego najlepiej zapytać o nią  w hotelu – z dużym prawdopodobieństwem można wtedy dokooptować się do innych zwiedzających. Wyjazdy "hotelowe" są zwykle rano - nie spotkaliśmy popołudniowych terminów. Ceny w zależności od sezonu i umiejętności negocjowania najczęściej są w przedziale  od 100 do 160 lirów za kurs tam i z powrotem + postój na miejscu (dzięki wcześniejszemu rozeznaniu cen w kilku innych hotelach  pojechaliśmy za cenę niższą niż nasi współpasażerowie – ale  o tym zorientowaliśmy się dopiero przy płaceniu).  Należy ustalić ile taksówkarz będzie na nas czekać – zwykle 2,5 do 3 h.

Warto doczytać:
Portal Wirtual Ani - kopalnia informacji, nie tylko historycznych.

Elegancji pasterzowi nie dało się odmówić

Po prawej widać początek murów